Khoma a lifetime experience

We worden wakker in Khoma, een klein plaatsje in de bergen van oost Bhutan en sinds kort pas met de auto bereikbaar. We slapen in het huis van het dorpshoofd, in de altaarkamer. Het altaar is groot en kleurrijk. ‘s Avonds worden er een boterlampje en wierrook aangestoken. De lont van het boterlampje wordt gedraaid van een plukje watten. Het lampje brandt de hele nacht naast ons bed. Om ons heen allemaal geluiden: buiten staat iemand de afwas te doen, er wordt met een kind gespeeld, hanen kraaien, honden janken. In de verte horen we het geluid van trommels en hoorns vanwege een festival in één van de huizen van het dorp. Zo’n festival, een ‘puja’, duurt 3 dagen, wordt uitgevoerd door monniken en is bedoeld om de beschermgoden van het huis gunstig te stemmen en het huis te zegenen. Vandaag is de laatste dag van de puja en vanavond gaan wij er ook heen. In de huiskamer naast ons, van ons gescheiden door een houten wandje, slapen onze gids en chauffeur. Net als wij liggen zij op matrassen in de hoek van de kamer.

Gisteren zijn we hier vanuit Mongar aangekomen na een mooie rit van 3 uur langs een rivier. Khoma staat bekend om zijn weefkunst, de mooiste stoffen van Bhutan komen hier vandaan. Het weven gebeurt door de vrouwen. Toen wij aankwamen werd er bij hoge uitzondering niet gewerkt. De TV stond aan en bijna iedereen probeerde nog wat mee te krijgen van de 3de dag van het huwelijksfeest van de koning van Bhutan. Na ontvangst met lunch in het huis van het dorpshoofd, een soort gekozen burgemeester, bezochten we de tempel. Een heel jonge monnik leidde ons rond en stelde Herman en gids Dhendup de hemel in het vooruitzicht als zij via halsbrekende toeren langs de muur van de bovenste verdieping omhoog zouden klimmen en hun hoofd door het luik van de vliering zouden steken om daar een glimp op te vangen van een zelden aanschouwd beeld. Beide mannen slaagden hierin.

In het dorp deelden we ballonnen, potloden en roltongen (je weet wel van die toeters die uitrollen als je erop blaast, veel gebruikt bij carnaval) uit. Alle kinderen wilden wel wat en toen we later op een weggetje boven het dorp liepen hoorden we nog steeds het geluid van roltongtoeters. De moeders van het dorp zijn die avond waarschijnlijk een beetje gek geworden van het geluid.

Het dorp zelf doet Middeleeuws aan. De huizen staan dicht op elkaar en de straatjes van stenen een aangestampte aarde zijn smal. Uit vele huizen komt het geluid van het ‘aanstampen’ van het weefwerk. We ontwijken verschillende soorten beestenpoep en worden bij het omslaan van een hoek bijna omver gelopen door een stier die het qua het omvang gemakkelijk op kan nemen tegen Herman’s naamgenoot in Nederland. Muilezels, honden, katten, koeien en kippen lopen los en bevolken erfjes en straatjes. Khoma bestaat uit 25 huizen en toch kan je er als je niet uitkijkt verdwalen. Het is kruip-ddor-sluip-door en erg intiem.

’s Avonds na het eten kwamen de vrouwelijke familieleden en vriendinnen van het dorpshoofd langs. We zaten met z’n allen in een kring op de grond in de huiskamer. Wij gaven hen presentjes die we gekocht hadden in Mongar. We dronken ‘arra’, door de mensen zelf gestookte warme rijstwijn met ei erin. Zelfs Véronique nam een kopje dat voortdurend bijgevuld werd. Doordat we van onze gids leerden om van alles wat we eten en drinken eerst een beetje aan de goden te offeren, hadden we de volgende dag geen hoofdpijn. Het werd een gezellige avond. Toen de stroom uitviel werd de sfeer nog verhoogd door de kaarsen die middenin de kring op de grond gezet werden.
Per ongeluk introduceerde Veronique een nieuw woord in de plaatselijke taal. Ze genoot van eten en drinken en riep: “Lekker!” Blijkbaar had ze dit twee keer gezegd, want giechelend riep een van de dames in de kring: “Lekkerlekker!” Dit werd al gauw overgenomen door anderen en een running gag was geboren. Iedere keer als iemand het zei werd er gegiecheld. Onze gids voorspelde dat als we over enkele jaren terug zouden komen naar Khoma, ‘lekkerlekker’ zich over het hele dorp verspreid heeft.

Hoog boven Khoma ligt een tempel. Het is een zware klim in de hitte en het pad gaat steil omhoog. De tempel is gebouwd boven een grot waar de vrouw van Guru Rimpoche gemediteerd heeft. We mogen de grot in en bij hoge uitzondering krijgen wij, toeristen, van de beheerder van de tempel de schatten van de grot te zien. Dit komt doordat Dhendup vertelt dat wij goed bidden. We hebben intussen geleerd om bij binnenkomst in een tempel drie keer naar de zitplaats van de lama en drie keer naar het altaar te buigen en doen dit trouw.
Terwijl we op een matje in de grot op de grond zitten worden door de beheerder een tiental stenen die verschillende voorwerpen voor moeten stellen uit een kastje gehaald en ons één voor één in handen gegeven. Deze schatten variëren van de fallus van het paard van Guru Rinpoche tot zijn eigen fallus en voetafdruk en de vagina van zijn vrouw die in deze grot mediteerde. Vrouwen die graag een meisje willen krijgen gaan naar deze bedevaartsplaats om hun wens kracht bij te zetten terwijl ze de stenen vagina vasthouden. Wil je een jongen dan wens je dit terwijl je de stenen fallus in je handen houdt. Tegen het plafond van de lage grot is ook van alles te zien. Onder andere de borsten van de vrouw van Guru Rinpoche. In een afgesloten holte in de rots bevindt zich een schat die in de toekomst bevrijd zal worden. Als je op de rots klopt kun je horen dat er een holte zit.
Wat je er ook van denkt, het is zeer rustgevend om hier te zitten. Er gaat zeker een kracht uit van deze plek.

Na grot en tempel klimmen we nog een stukje hoger de berg op achter een groepje pelgrims aan. Boven is namelijk de grot waar Guru Rinpoche zelf gemediteerd zou hebben. (Ter herinnering: Guru Rinpoche is de reincarnatie van de Boeddha en degene die het Boeddhisme naar Bhutan en Tibet bracht). Om deze grot te bereiken moeten we ons door een nauwe gang van ongeveer 20 meter lang naar binnen wurmen, soms kruipend en soms zelf liggend. Het is dat er pelgrims vóór ons zijn anders hadden we niet geloofd dat we ons hier überhaupt doorheen zouden kunnen werken en dat er na de nauwe tunnel een wat grotere ruimte komt waar we kunnen zitten.
Hier aangekomen vertelt de beheerder van de tempel een verhaal en beginnen de pelgrims prachtig te zingen en te bidden. Dit raakt Véronique en de tranen rollen over haar wangen. Hoewel ze het enigszins probeert te verbergen zien de pelgrims het toch en het roept zeer positieve reakties bij hen op. Véronique moest volgens hen wel een zuiver hart hebben en het ware geloof van de Boeddha aanhangen.

Op de terugweg kruipen en wurmen we ons via een andere gang naar buiten. Wie dit volbrengt is schoon gewassen van zonden en dit is merkbaar bij onze gids. Op de terugweg naar het dorp loopt hij over van energie en kan zich maar moeilijk bedwingen niet voor ons uit te rennen. Eigenlijk wil hij bij ons blijven maar we moedigen hem aan zich niet in te houden en daar gaat hij, rennend de steile berg af. Ruim vóór ons bereikt hij het dorp.
Een bijzondere ervaring en volgens de beheerder zijn we waarschijnlijk de enige westerse toeristen die in deze grot van Guru Rinpoche geweest zijn.

In een weefdorp moet je natuurlijk ook het weven gaan bezichtigen. Het nichtje van het dorpshoofd, Tsering, een jonge moeder die deze dagen heerlijk voor ons kookt, heeft ’s ochtends al een tas vol creaties voor ons uitgestald. Alles is erg mooi, kleurrijk en heel knap gemaakt. Het lijkt meer op borduurwerk dan op weefwerk, zo gedetailleerd is het. Je zou alles wel mee willen nemen, maar we blijven verstandig en kopen wat mooie kleedjes om thuis te gebruiken, op te hangen of cadeau te doen.
’s Middags na ons bezoek aan de grot gaan we kijken in een gebouwtje tegenover het huis waar we slapen. Hier zitten onder een afdak in de open lucht vier dames, dezelfde met wie we de avond ervoor lekker arra gedronken hebben, te weven. Ze werken zeer behendig met veel precisie en geduld en wat ze maken is prachtig.
De sfeer op deze openlucht weefzolder, waar in totaal 7 vrouwen kunnen werken is heel gezellig. Er wordt met een rustgevende concentratie gewerkt, soms wat gepraat en gelachen en af en toe klimt er iemand het smalle trapje op om een praatje te maken. Soms komt er een kind langs om eventjes zijn werkende moeder te vervelen. We kijken en hangen hier een tijdje rond en gaan dan nog een rondje lopen en ons voorbereiden op de puja van diezelfde avond, maar we hadden hier best nog een hele tijd rustig kunnen vertoeven.

Voor de puja heeft Véronique zich weer in haar kira gestoken en Herman trekt een net shirt aan. We zijn tenslotte uitgenodigd en nemen ook wat geld en een doos ‘Druk 11000’ (spreek uit: ‘droek eleven thousand’ – Bhutanezen tellen in het Engels) mee. Dit is Bhutanees bier in 750 ml flessen.
Bij aankomst in de altaarkamer van het huis waar de puja plaatsvindt buigen we drie keer naar de lama en drie keer naar het altaar dat vanwege de puja rijkelijk versierd is.
Naast de lama zijn er ook drie monnikken en een soort lekebroeder aanwezig. Iemand die wel mediteert en in het klooster woont , maar geen monnik is. Hij heet Jigme Dorji, is getrouwd en woont met wevende vrouw en dochter in het klooster.
Gedurende de avond blijkt dit een een erg gezellige man te zijn, een echte gangmaker die zijn hand niet omdraait voor een dolletje meer of minder. Hij draagt een bril om de gebedsteksten beter te kunnen lezen. Als we met hem praten en Veronique zijn bril probeert blijtk het echter een bril voor in de verte te zijn. Bovendien heeft de bril nog maar aan één kant een brillenpootje. Aan de andere kant bevestigt Jigme hem met een touwtje achter zijn oor. Niet vreemd dat de bril regelmatig scheef op zijn neus hangt. Jigme is erg blij als wij hem een leesbril beloven. We hadden die middag al bij de weefsters leesbrillen uitgedeeld die we uit Nederland hadden meegenomen en we hebben er nog precies eentje over.
Na het officiele gedeelte van de puja dat drie dagen duurt en waarvan wij nog een staartje meemaken, wordt er veel eten geofferd aan de gasten. Uit elk huis van het dorp is een vertegenwoordiger aanwezig. We zitten met z’n allen op de grond langs de muren van de altaarkamer. Ook wij eten en drinken van alles wat er aangeboden wordt. Als we denken dat hiet niet kosjer is weet onze gids ons hier behendig doorheen te loodsen. Er is veel teveel voedsel om op te eten en daarom hebben alle gasten zakjes of bakjes bij zich om het aangeboden eten mee naar huis te nemen. Voor wie niets bij zich heeft worden er plastic zakjes uitgedeeld. Wat niet opgaat wordt aan de dieren gegeven.
Na het eten wordt er gezongen en gedanst en wij doen van harte mee. De gastvrijheid is hartverwarmend. We worden opgenomen in het geheel en hebben helemaal geen behoefte meer om foto’s te maken. Het komt niet eens in ons op. Onze gids en chauffeur nemen met veel plezier af en toe de camera ter hand en registreren onze belevenissen op deze avond.
Later dan gepland rollen we doodmoe ons bed in. Vervuld van een liftime experience.

We hebben in Khoma bijna twee dagen lang een inkijkje mogen nemen in een heel bijzondere wereld. Als we daarna weer terugkeren naar ‘grote stad’ Mongar, is het net alsof we uit een droom ontwaken. Een zeer bijzondere ervaring.